Franse Politiek 🇫🇷🌊 #68: Après nous le deluge
Hemeltje lief, mon dieu, wat een gekte,/Barnier verdween sneller dan men hem ontdekte!/Na ons de zondvloed, zo klinkt het in de Assemblée/De Franse politiek, wat moet je er nu mee?
🔚 T’es au chômage
Vanmorgen rond tien uur heeft premier Michel Barnier zijn ontslag aangeboden aan de president, die hem heeft gevraagd de lopende zaken af te handelen. Nadat gisteren 331 van de 574 parlementariërs instemden met een motie van wantrouwen had Barnier geen andere keus. Met twee maanden en 29 dagen zat zijn regering het kortst van alle regeringen in de Vijfde Republiek (sinds 1958). Hij is nog maar de tweede premier sinds 1962 die het Parlement wegstuurt.
Deze déconfiture betekent dat de stoïcijnse hoogbejaarde, die zijn hele leven in de politiek heeft gezeten, zijn tot voor kort behoorlijk smetteloze carrière nu afsluit met een lelijke moddervlek. Nu is Macron aan zet, maar wat hij zal doen is nog onduidelijk. Vanavond om 20 uur spreekt de Franse president het volk toe. Voor de liefhebbers: later vanavond geef ik in Bar Laat (NPO1, 22h35) een eerste analyse.
🤷🏻♀️Que faire ?
Nieuwe verkiezingen organiseren, zoals in Nederland na een kabinetsval gebruikelijk is, kan voorlopig niet. Er moet namelijk een jaar tussen de vorige, tussentijdse verkiezingen en de volgende zitten. Dan kom je uit op 7 juli 2025. Macron zal nu zo snel mogelijk een nieuwe premier benoemen, misschien doet hij dat al in zijn speech vanavond, al lijkt me dat wat snel. De namen die nu circuleren zijn Sébastien Lecornu (38), demissionair minister van Defensie en een van Macrons trouwste bondgenoten, en François Bayrou. Die laatste is de Johan Remkes van de Franse politiek, een oudgediende die van stal wordt gehaald als niemand meer weet wat er moet gebeuren. Wie het ook wordt: de nieuwe premier zal in nauw overleg met de president de nieuwe regering samenstellen. Dat wordt dan de vierde regering dit jaar. Of die wél een sluitende begroting kan vinden lijkt niet heel erg aannemelijk.
🎰Tout perdu
De huidige situatie komt voort uit de nog altijd onbegrijpelijke beslissing om op 9 juni de Assemblée te ontbinden. Macron reageerde daarmee op de voor zijn partij slechte uitslag bij de Europese Verkiezingen. Hij dacht dat de Fransen hem bij nieuwe verkiezingen wel een meerderheid zouden geven in de Assemblée. Macron gokte verkeerd: extreem-rechts kreeg meer dan tien miljoen stemmen en werd daarmee veruit de grootste. Een blamage voor een president die bij zijn aantreden had beloofd dat hij er voor zou zorgen dat de Fransen geen reden meer zouden hebben om op Marine Le Pen te stemmen. Toch vertaalde de winst van het Rassemblement national zich niet in de meeste zetels in het Parlement. Door het districtenstelsel werden drie groepen ongeveer even groot, en ontstond er direct na de verkiezingen al een onwerkbare situatie, waar Macron (en Europa) nu een hoge prijs voor zal moeten betalen.
🇪🇺 En Europa dan?
Met een visionaire speech in de Sorbonne een paar maanden na zijn verkiezing in mei 2017 wierp Emmanuel Macron zich op als de redder van Europa. Hij schilderde het continent als een broos maar glanzend mozaïek dat bescherming nodig had tegen de stormen van populisme, verdeeldheid en geopolitieke onzekerheid. Zeven jaar later rest daarvan slechts een schim. Het concept van strategische autonomie, toen nog een ambitieuze droom, is nu gemeengoed geworden – die credits komen hem toe. Maar ironisch genoeg heeft de man die Europa wilde redden een grote bijdrage geleverd aan de verzwakking. Macron speelde Russisch roulette met het lot van de Europeanen als inzet, ging va banco en verloor alles. Frankrijk, ooit de ruggengraat van de Europese integratie, is net als veel andere lidstaten, in zichzelf gekeerd, verlamd door eigen conflicten en onvermogend om zijn verantwoordelijkheid als EU-lidstaat na te komen. Hoeveel Fransen zullen werkelijk beseffen dat de crises die zij zelf veroorzaakten, niet alleen hun eigen toekomst maar ook die van 400 miljoen mede-Europeanen in gevaar brengt?
Het is een paradox die schrijvers en historici nog jarenlang zal fascineren: hoe Macron, de zelfbenoemde Monsieur l’Europe, het Europese project in gevaar bracht. Zal hij ooit in de spiegel kijken en zijn aandeel erkennen? Misschien toont hij vanavond in zijn toespraak een greintje zelfinzicht. Maar bescheidenheid – dat weten we – is een deugd die de Franse president vreemd is.
🇳🇱 La pénombre des Pays-Bas
Comparaison n’est pas raison, maar wie de Nederlandse en Franse politiek volgt ontkomt niet aan de vergelijkingen. Ook al zijn de systemen en politieke tradities zeer verschillend, toch zijn er steeds meer overeenkomsten. Beide landen hebben inmiddels de meest rechtse regering sinds de Tweede Wereldoorlog. En net als in l’autre pays du fromage staat de Franse regering de facto onder curatele van een hoogblonde populistische politicus, waardoor de twee oprichters van de Europese Unie hun invloed in Brussel sneller zien smelten dan een stukje chevrotin in de Savoyaardse zon.
Ook Barnier en Schoof hebben veel gemeen: het zijn beiden in zichzelf gekeerde fanatieke duursporters die niet echt gewend zijn om in een team te opereren. En van beiden was tot vandaag de vraag of ze het einde van het jaar zouden halen. Bij Barnier is dat nu duidelijk: de Fransman hield het nog geen drie maanden vol.
En er is nog een opmerkelijke overeenkomst tussen het Binnenhof en het Palais Bourbon: nu de Fransen geen begroting hebben, zou Nederland voor het eerst hetzelfde lot beschoren kunnen zijn. Dezer dagen wordt onderhandeld over de onderwijsbegroting, en mocht die afgewezen worden, dan is volgens minister van Financiën Eelco Heinen iedere ‘euro die dan nog wordt uitgegeven, onrechtmatig.’ De situatie is zo onzeker, dat de stemming vanmiddag een week werd uitgesteld. Met al die overeenkomsten verdient iedere Franse en Nederlandse politicus eigenlijk direct een dubbel paspoort.
Wie optimistisch is (en dat is schrijver dezes eigenlijk altijd) ziet in al deze chaos toch nog een klein lichtpuntje: ook al kijken politici niet verder dan hun nationale navel, in de Europese Unie kruipen de binnenlandse politieke ontwikkelingen steeds dichter naar elkaar toe.
👋🏼 Le départ
Barnier is niet de enige die de Franse politiek verlaat. Een ander zwaargewicht staat ook op het punt te vertrekken. Jean-Marie Le Pen werd eerder deze week ontslagen uit het ziekenhuis nadat hij vorige maand was opgenomen met hartproblemen. Zijn gezondheidstoestand is uiterst broos en dochter Marine maakt zich zorgen over haar vader. Le Pen Sr., inmiddels 96 jaar oud, werd voor het eerst in de Assemblée gekozen in 1956. Het familiebedrijf Le Pen is dus inmiddels al bijna driekwart eeuw aanwezig in de Franse én de Europese politiek. Om nu nog te spreken van de opkomst van het populisme is dan ook een beetje anachronistisch. Jean-Marie zal in ieder geval met een gerust hart kunnen sterven: zijn dochter heeft inmiddels de meeste touwtjes in handen, en dan moeten de presidentsverkiezingen van 2027 nog komen. Tenzij Marine op 31 maart aanstaande te horen krijgt dat ze de gevangenis in moet. Dan is een comeback (of een wederopstanding) van Senior niet uit te sluiten, als de patriarch die altijd de regie in handen wilde houden.
👼🏼Mon dieu !
In alle aardse chaos biedt alleen hulp van bovenaf misschien nog een uitweg. Althans, dat is waarschijnlijk de stille hoop van Emmanuel Macron wanneer hij zaterdag de gerenoveerde Notre-Dame heropent. De metafoor ligt voor de hand: de man die dacht dat hij Jupiter was, heeft zichzelf nu ontmaskerd als Icarus. Toen hij te dicht bij de zon vloog, smolt de was van zijn vleugels en stortte hij ontmoedigd en zielloos ter aarde. Maar zoals dit monument van het ‘eeuwige Frankrijk’ hoopt ook Macron uit de as te herrijzen, in de vage hoop dat een wonder hem zal redden.
Er is echter één zekerheid: één van zijn gasten zal hem overleven. De volgende president van de Verenigde Staten is er zaterdag ook bij in Parijs. Na het biechten van zijn eigen zonden kan Donald Trump wellicht zijn Franse collega wat advies geven over hoe je vanuit een onmogelijke positie toch de machtigste man op aarde kunt worden. Amen.
🙏🏼 Merci !
De ontwikkelingen zullen zich de komende dagen snel opvolgen, vermoed ik. Ook zal duidelijker worden wat de gevolgen voor Europa zijn van een regeringsloop Frankrijk. Daarom verschijnt er volgende week weer een aflevering van deze nieuwbrief.
📖 🇪🇺Op dit moment ben ik druk aan het schrijven aan een boek over de toekomst van Europa (“vaste programme !” zou De Gaulle zeggen), dat verklaart een wat lagere frequentie van deze nieuwsbrief. Betalende abonnees krijgen binnenkort een eerste voorproefje van het boek. En over Europa gesproken: volgende week presenteer ik samen met Annette van Soest in Den Haag de Europese Eindejaarsshow. Toegang is gratis, maar aanmelden graag via de site van Haagsch College.
🎁 Deze nieuwsbrief is en blijft gratis, maar doneren kan altijd. Mijn dank voor jullie steun is groot!
🎼 De tussenkopjes zijn titels van liedjes die in de playlist van deze nieuwsbrief op Spotify staan. Totaal willekeurige Franstalige muziek, maar smullen voor de echte liefhebbers!
Veel plezier vanavond met Sinterklaas et à la prochaine !
Prachtige nieuwsbrief (weer) en reuze bedankt voor de muziek! Subliem!! PS. Er staat hier nog altijd een flesje Westvleteren XII!